چرا باید از تپه سیلک بازدید کنیم؟

تپه سیلک یکی از ارزشمندترین آثار باستانی ایران و جهان است که از حدود 8000 سال پیش (از دوران نوسنگی تا دوران ماد)، شواهد و مدارک تحولات زندگی بشر را در خود نگه داشته است. این محوطه شامل تپۀ شمالی (سیلک کوچک) به مساحت حدود 5 هکتار، تپۀ جنوبی (سیلک بزرگ) به مساحت حدود 8 هکتار، گورستان الف و گورستان ب است. این تپهها به ترتیب از قدیم به جدید آثار دوران مختلف تمدن بشری شامل عصر نوسنگی، عصر مسوسنگ، دوران شهرنشینی، عصر آهن و دورۀ ماد را به نمایش میگذارند. مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل: نخستین روستاها و خانههای ساخته شده به دست بشر، نخستین جانوران و گیاهان اهلی، نخستین کورههای پخت سفال و ذوب فلز و نخستین آثار خط و نوشتار میباشند. 

این محوطه در طی سالهای 1312، 1313 و 1316 هجری شمسی، برای نخستین بار توسط هیئت باستان شناسی فرانسوی، به سرپرستی رومن گیرشمن مورد کاوش قرار گرفت. همچنین در طی سال های 1380 تا 1385 ه.ش، محوطه توسط هیئت باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر صادق (شاپور) ملک شهمیرزادی مورد کاوش و بازنگری قرار گرفت. علاوه بر آن، این محوطه در سالهای 1387 و 1388 توسط دکتر حسن فاضلی مورد کاوش قرار گرفت. نتایج این پژوهشها در چندین جلد کتاب به چاپ رسیده و در دسترس همگان قرار دارد.

 این اثر در تاریخ 24 شهریور ماه سال 1310 ه.ش، به شمارۀ 38 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در فهرست آثار نامزد برای ثبت جهانی قرار دارد.

در مجموع، بر اساس کاوشها و مطالعات انجام شده در این محوطه، باستان شناسان آثار موجود در تپۀ سیلک را به 6 دورۀ فرهنگی تقسیم کردهاند که از قدیم به جدید به ترتیب از سیلک 1 تا سیلک 6 نامگذاری شده است. که برخی از آثار این دورهها به ترتیب زمانی در ویترینها نمایش داده شدهاند.

1. دوره اول سیلک (ویترین شماره یک)

8000 تا 7300 سال پیش، مردمان سیلک به صورت گروهایی کوچک در تپه شمالی در خانههایی که از مواد و مصالح کم دوام مانند نی و چوب ساخته شده بودند زندگی میکردند. در این دوره مردمان سیلک شکارگر- گردآور بودند به این صورت که غذای اصلی خود را از یک طرف از طریق شکار حیوانات وحشی مانند کَل، قوچ، گراز، غزال و آهو که در آن دوران در دشت کاشان زندگی میکردند، تأمین کرده و از طرف دیگر با گرداوری میوه ها و تنقلات و دانه های گیاهان وحشی مانند پسته، بادام، قارچ و غیره روزگار می گذراندند. همچنین مردمان این دوره قدمهای اولیه در اهلی کردن حیواناتی مانند بز و گوسفند و گیاهانی مانند گندم و جو را برداشته بودند. به علاوه آنها موفق شده بودند که سفالهای دست ساز زمخت به رنگ نخودی با نقوش ابتدایی درست کنند. در این ویترین شاهد برخی از آثار این دوره به ترتیب شماره میباشیم: 1. ابزارهای سنگی که برای شکار و بریدن استفاده میشدند، 2. اولین سفالهای دست ساز این دوره، 3. مهرههای گردنبند، 4. سنگِ ساب جهت آسیاب کردن دانههای گندم و جو، 5. داس سفالی برای درو کردن 6. دانهگیاهی کربنیز شده.